سرطان، از ترس تا امید

 

روزنامه آسمان آبی - مژگان زینلی پور: «سرطان»، واژه‌ای که از آن می‌ترسیم، اما باید به جای ترس در مقابلش هوشیار بود و مهارش کرد. هرچند که آمار ابتلا به سرطان در جهان و ایران رو به افزایش است، اما می‌توان در مقابل این خیزش ایستاد و سرطان را مهار کرد.  به این بهانه گفت‌وگویی با دکتر علی مطلق، رئیس اداره سرطان وزارت بهداشت ترتیب دادیم که وضعیت شیوع سرطان در میان ایرانیان را شرح داده است.

 

سالانه در کشورمان بیش از صد هزار مورد جدید ابتلا به سرطان داریم. طبق آخرین برآوردها، آمار ابتلا به سرطان در مردان ایرانی 173 نفر به‌ازای هر صد هزار نفر و در زنان 137 نفر به‌ازای هر صد هزار نفر است و به‌طور متوسط 154 نفر به‌ازای هر صد هزار نفر در کشور به سرطان مبتلا می‌شوند، اما اگر این آمار را با متوسط جهانی آن که بالغ بر 205 و 165 نفر به‌ازای هر صد هزار نفر به‌ترتیب بین مردان و زنان است مقایسه کنیم، می‌بینیم که میزان بروز این بیماری در ایران از متوسط جهانی کمتر است. البته ابتلا به سرطان در جهان و ایران در حال افزایش است. در سال 2012، حدود 14میلیون نفر در جهان به سرطان مبتلا شدند و پیش‌بینی می‌‌شود این میزان در سال 2030 به 25 میلیون نفر برسد.

از طرفی شایع‌ترین سرطان‌‌ها در زنان ایرانی سرطان پستان است و به‌ازای هر صد هزار نفر 31 نفر به این نوع سرطان مبتلا می‌شوند. همچنین سرطان معده بالاترین بروز را در میان مردان ایرانی دارد و حدود 22 نفر از هر صد هزار نفر به آن مبتلا می‌شوند.

 

 

آلودگی‌های زیست‌محیطی تا چه حد در افزایش ابتلا به سرطان نقش دارند؟

سخت است بگوییم هر عاملی چه سهمی در بروز بیماری دارد، اما طبق بررسی‌های صورت‌گرفته در جهان اکثر عوامل بروز سرطان به سبک زندگی مانند افزایش چاقی، تغذیه ناسالم‌، مصرف سیگار و... مربوط می‌شود و این عوامل به لحاظ سطح و نسبت سهم بیشتری در بروز سرطان دارند. می‌توان گفت سه‌چهارم عوامل قابل پیشگیری بروز سرطان، به شیوه زندگی و تقریبا یک‌چهارم آن به عوامل محیطی بازمی‌گردد. البته بعد از سال‌ها تحقیق، سازمان بین‌المللی تحقیقات سرطان در سال 2015 اعلام کرد که آلودگی هوا با بروز سرطان ارتباط دارد، اما شیوه زندگی ناسالم نقش پررنگ‌تری در این زمینه ایفا می‌کند. هرچند که شیوه زندگی ناسالم هم از عوامل محیطی متأثر است.

البته در جهان مطالعاتی درباره عوامل مختلف ابتلا به سرطان به تفکیک کشورهای توسعه‌یافته و درحال‌توسعه انجام شده است و بر این اساس گفته می‌شود 25 درصد از علل قابل پیشگیری مرگ‌های ناشی از سرطان در کشورهای درحال‌توسعه به عوامل عفونی بازمی‌گردد، اما در کشورهای توسعه‌یافته این میزان کمتر است.

میزان مرگ‌ومیر ناشی از سرطان در ایران چقدر است؟

براساس برآوردها به‌طور کلی سالانه 50 هزار نفر در ایران به دلیل سرطان فوت می‌کنند.

در حوزه تشخیص و درمان سرطان چه زیرساخت‌هایی در کشور ایجاد شده، آیا زیرساخت‌های موجود برای ارائه خدمات مناسب به همه بیماران کافی است؟

از سه سال پیش اقدامی با عنوان «آمایش سرزمینی سرطان» از سوی وزارت بهداشت در کشور انجام شد و براساس آن مشخص کردیم که تا سال 1404در هر منطقه چه میزان امکانات، تجهیزات و نیروی انسانی مرتبط با تشخیص و درمان سرطان نیاز داریم. ماحصل این اقدام تدوین دو سند به نام «سند توسعه شبکه مراقبت‌های سرطان» و «سند توسعه نیروی انسانی» در این حوزه بود که نشان می‌دهد تا 10 سال آینده براساس میزان بروز سرطان، به چه امکانات و تجهیزاتی در این حوزه نیازمندیم. در این راستا مراکز سه‌گانه‌ای شامل تیپ یک (مراکز ارجاعی)، تیپ دو و تیپ سه برای ارائه این خدمات پیش‌بینی شد که مراکز تیپ یک شامل مراکز تشخیص زودهنگام و غربالگری هستند.

 

درمان سرطان در ایران چقدر هزینه دارد؟

طبق برآوردهای صورت‌گرفته سالانه حدود 3000 میلیارد تومان در کشور برای درمان سرطان هزینه می‌کنیم. بر این اساس در مراکز دولتی این هزینه تا حد زیادی از سوی دولت پرداخت می‌شود. وقتی هم که بیماران بستری شوند بین 5 تا 10 درصد فرانشیز پرداخت می‌کنند.

همچنین ارائه خدماتی مانند شیمی‌درمانی و رادیوتراپی که به‌صورت سرپایی انجام می‌شود در مراکز دولتی رایگان است. از طرفی بین 70 تا 90 درصد هزینه‌های اکثر داروهای سرطان تحت پوشش بیمه قرار دارد؛ هرچند که گاهی اوقات همان 10 تا 30 درصدی که بیماران پرداخت می‌کنند نیز ممکن است برایشان عدد قابل‌ملاحظه‌ای باشد که براساس اعتباراتی که در اختیار دانشگاه‌های علوم پزشکی قرار می‌گیرد، مددکاری‌های بیمارستان‌ها به بیماران کمتربرخوردار کمک می‌کنند تا هزینه‌هایشان را کاهش دهند.

از سرطان بترسیم؟

خوشبختانه یا متأسفانه سرطان هنوز هم بیماری‌ای است که مردم از آن می‌ترسند، اما وقتی به آمار بهبود سرطان طی چهار تا پنج دهه گذشته در جهان نگاه کنیم، می‌بینیم که در بسیاری از موارد میزان بقای مبتلایان به سرطان تقریبا دوبرابر شده است. بنابراین می‌توان گفت سرطان بیماری‌ای است که به‌ویژه اگر زود تشخیص داده شود، درمان‌پذیر است. به‌طور کلی بیش از 50 درصد سرطان‌ها معالجه می‌شوند و این آمار درباره سرطان‌های کودکان حتی به 70 درصد هم می‌رسد؛ درصد باقیمانده هم افرادی هستند که می‌توانند با کیفیت نسبتا مناسبی با سرطان زندگی کنند. بنابراین ابتلا به سرطان به این معنی نیست که امیدمان را از دست بدهیم؛ چراکه با درمان‌هایی که امروزه وجود دارد، بسیاری از موارد سرطان معالجه می‌شوند. از طرفی امید به درمان سرطان، در بهبودپذیری آن بسیار مؤثر است و داشتن شرایط روانی بهتر و حمایت‌های روانی، اجتماعی و خانوادگی در این میان نقش مهمی دارد.

در این زمینه مطالعه‌ای در ایالات متحده روی یک‌میلیون نفر انجام و مشاهده شد، مبتلایانی که همراه با کسی زندگی می‌کنند به نسبت کسانی‌ که تنها زندگی می‌کنند، طول عمر بالاتری دارند. این نکته بسیار جالبی است؛ گاهی ما انواع درمان‌های مختلف و سخت را برای بیماران تجویز می‌کنیم تا طول عمرشان افزایش یابد، اما یک حمایت خانوادگی و اجتماعی به‌تنهایی می‌تواند باعث افزایش طول عمر بیمار و حتی بهبود او شود.

 

بنابراین مردم هوشیار باشند تا از عوامل خطر دوری کنند، اما اگر مبتلا شدند، علائم هشداردهنده سرطان را بشناسند و دیر به پزشک مراجعه نکنند. باید توجه کرد که 40 تا 50 درصد سرطان‌ها قابل پیشگیری هستند، اما اگر هم به سرطان مبتلا شدیم بدانیم درمان‌های زیادی وجود دارد که می‌تواند به بهبود ما کمک کند.

bartarinha