آسیب های استرس بر سلامت جسمی و روانی

آسیب شناسی استرس

آسیب شناسی استرس ، آسیب های استرس بر سلامت جسمانی و روانی ما چیست؟ استرس باعث راه اندازی هیجان های منفی، ترس، بیماری های بدنی و روانی می شود. اما در عین حال، پیروزی بر موقعیت استرس زا و تکرار آن، گاهی با هیجان های مثبت و کاهش ترس همراه است و در مقابل بیماری ها مصونیت ایجاد می کند.

آیا تاثیرات استرس بر جسم و ذهن همه یکسان است؟

استرس آسیب های جسمانی و روانی خود را در بخش های خاص و نسبتا مشخصی از بدن وارد می کند که بر کارکرد ذهن و بدن ما اثر می گذارد. اما اثرپذیری هر یک از ما از یک موقعیت استرس زا مشابه می تواند یکسان نباشد.

تاثیر عوامل استرس زا به موارد زیر بستگی دارد:

• شدت ادراک شده از عامل استرس زا توسط فرد (هر یک از ما می تواند شرایط استرس زا را به دلایل شناختی، شخصیتی و تجارب قبلی که داشته ایم، متفاوت از دیگری درک و تجربه کنیم)
• شرایط و امکانات فرد برای کنارآمدن با موقعیت (آیا امکان پیروزی یا اجتناب از شرایط استرس زا را دارد؟)
• تجربه قبلی از عامل استرس زا
• تداوم و تعداد دفعات تکرار شرایط استرس زا
• میزان حساسیت فردی به استرس (از لحاظ جسمانی، روانی، عاطفی و …)
• چرخه شبانه روزی
• حمایت اجتماعی (آیا شما از طرف خانواده، دوستان و جامعه در شرایط استرس زا حمایت می شوید؟)

تغییرات جسمانی که در اولین رویارویی با موقعیت استراس زا تجربه می کنید

در این شرایط، بخش های خاصی از مغز فعالیت شان افزایش پیدا می کند. بخش هایی مثل غده هیپوفیز و بخش هایی از غدد فوق کلیه که می توانند در ترشح هورمون ها در بدن اثر منفی بگذارند.

تجربه جسمانی شما و تغییرات بدنی در شرایط استرس زا می تواند شامل موارد زیر باشد:

افزایش ضربان قلب، مقاومت پوست، فشار خون، هورمون های آدرنالین و نورآدرنالین و هورمون رشد، کاهش تولید انسولین و تستوسترون، تولید هورمون کورتیزول. در استرس زیاد به دلیل آزادسازی نورآدرنالین، ممکن اختلال در تمرکز را نیز تجربه کنید.  کم تحرکی و بی تحرکی نیز مربوط به افزایش تولید دوپامین است.

با ادامه استرس و اجتناب، واکنش های هورمونی و فعالیت دستگاه خودمختار افزایش می یابد که نتیجه آن کاهش فعالیت نظام ایمنی بدن است و بیماری های روان تنی ایجاد می شوند.

اما در صورت پیروزی بر موقعیت و تکرار آن، شدت فعالیت های جسمانی کاهش می یابد و ادراک مثبت تری از موقعیت برای شما ایجاد می شود.

آسیب های استرس بر جسم و ذهن ما چیست؟

همه ما در موقعیت های استرس زا سعی می کنیم کاری انجام دهیم تا شرایط به حالت نرمال دربیاید. زمانی که شما برای مقابله با شرایط استرس زا فعالانه برخورد می کنید می توانید نتایج مختلفی بدست بیاورید.

ما در مقابل عوامل استرس زا مقابله می کنیم و سعی داریم که با تلاش خود، شرایط سختی که در آن قرار گرفته ایم را تغییر دهیم. بعضی از ما روش درستی را بکار برده و با موفقیت از این مرحله عبور می کنند و با هر بار تجربه موفقیت آمیز در مقابل شرایط استرس زا، مقاومت روانی و جسمانی خود در مقابل استرس را بالا برده و از سلامت برخوردار هستند. این افراد اغلب موقعیت های استرس را بجای تهدید، یک چالش می بینند و احساس مثبت تجربه غالب آنها از موقعیت است.

اما اگر روش مقابله شما مناسب موقعیت نباشد و استرس تجربه غالب شما از موقعیت باشد، دو حالت زیر امکان پذیر است؛

• اگر تلاش شما بیهوده باشد و اصرار بیجایی برای ادامه تلاش در مقابل استرس داشته باشید به دستگاه قلبی عروقی خود آسیب می زنید و در دستگاه ماهیچه ای خود درد های مزمن را تجربه می کنید. این مورد برای افرادی است که درک موقعیت و شناخت از توانایی های خود ندارند و به ماندن و مقابله اصرار می کنند. مثال فردی که کارمند مراقبت پرواز است و شغل پر استرسی دارد، علاوه بر آن کارش را نیز دوست ندارد و به اشتباه به ماندن در شغل خود اصرار می کند.
• حالت دیگر زمانی است که شما تلاش منفی دارید، یعنی عقب نشینی می کنید و رفتاری انفعالی دارید. در چنین شرایطی فرد به دلیل ترشح بیش از اندازه برخی هورمون های استرس، آسیب های بافتی می بیند. نمونه دیگر آسیب ها در دستگاه روده ای، نظام ایمنی ( زخم اثنی عشر و آسم) ایجاد می شود.

آیا استرس باعث ایجاد درماندگی آموخته شده می شود؟

درماندگی آموخته شده وقتی ایجاد می شود که تلاش های فرد هیچ تاثیری بر موقعیت ندارد، به دفعات ناکامی را تجربه می کند و فرد احساس می کند کنترلی بر موقعیت و شرایط ندارد.

نشانه های فردی در وضعیت درماندگی آموخته شده :

• کم تحرکی و بی تحرکی
• عدم یادگیری رفتار اجتنابی
• کاهش توانایی یادگیری و تمرکز

زمانی که شما در شرایط استرس زایی قرار دارید و به دفعات تلاش هایی برای مقابله با شرایط یا استرس خود انجام می دهید اما موفق نمی شوید. این تلاش بیهوده شما در موقعیت استرس زا می تواند به شرایط جسمانی و روانی شما آسیب برساند و شما در نهایت دچار درماندگی آموخته شوید. در این حالت شما در موقعیت می مانید و شرایط استرس زا را تحمل می کنید. این شرایط باعث ایجاد مقاومت در شما و بهبود موقعیت نمی شود.

شما در موقعیت استرس زایی که امکان تغییر شرایط خود یا موقعیت را ندارید، باید از روش اجتناب از موقعیت استفاده کنید و از محیط دور شوید. گاهی این اجتناب و دور شدن موقتی است تا آرامش و سلامت جسمانی و روانی شما بهبود پیدا کنید و بتوانید راه حلی برای مشکل خود پیدا کنید و گاهی این شرایط دائمی است و شما نباید مجددا خود را در معرض آن سطح از استرس بی فایده قرار بدهید.

بهتر است کار بر روی سنجش موقعیت، شناخت توانایی ها، افزایش توانایی حل مساله و مسائلی از این دست، از اولویت های شما در زندگی باشد تا رفتار مناسب موقعیت و خودتان را بیابید.