تخت طاووس نادری و قاجاری

عکس تخت طاووس

تخت طاووس نادری

تخت طاووس در اصل نام تخت سلطنتی مرصعی بود که نادر شاه از هند به عنوان غنیمت جنگی با خود به ایران آورد. این تخت به دلیل وجود طرح دو طاووس پرگشوده که در پشت آن قرار داشت به این نام شهرت یافته بود.

پرهای زیبای این طاووس ها با جواهراتی چون یاقوت، زمرد، مروارید، یاقوت کبود و سنگهای گران بهای دیگری تزیین شده بودند که در قرن ۱۷ میلادی(۱۱ هجری) برای شاه جهان پادشاه گورکانی هند ساخته شد.

سازنده این تخت نفیس محمدسعید لاهیجی معروف به سعیدای گیلانی و بی بدل خان٬ خوشنویس و هنرمند ایرانی بود.

شاه جهان از آن تخت در بارگاه عمومی خود در پایتختش دهلی هند استفاده می کرد و الماس بسیار گران قیمت و استثنایی کوه نور در آن کار گذاشته شده بود.

آخرین پادشاه امپراتوری مغول کبیر یا گورکانیان در هندوستان، محمد شاه گورکانی بود که از نادرشاه افشار شکست خورد. نادر، امپراتوری گورکانیان را در سال ۱۷۳۸ فتح کرد و در سال ۱۷۳۹ با تخت طاووس و غنایم بسیار با ارزش دیگری به سرزمین ایران بازگشت.

از آن پس آوردن نام تخت طاووس نه تنها خود تخت، بلکه شاهنشاهی ایران را در اذهان زنده می کرد. در جریان نا آرامی های پس از قتل نادر شاه افشار در سال ۱۷۴۷ این تخت توسط گردان خراسان تخریب وجواهرات آن به یغما برده شد.

پس از آن در دوران فتحعلی شاه قاجار تخت جدیدی با نام تخت طاووس ساخته شد.

تخت طاووس قاجاری

تخت طاووس یکی از تخت های جواهر نشان سلطنتی ایران است که به مباشرت حاجی محمدحسین خان صدر اصفهانی (نظام الدوله)، صدر اعظم فتح علی شاه و به فرمان فتح علی شاه در سال ۱۲۱۶ هجری قمری توسط جواهرسازان اصفهان ساخته شد و به دلیل وجود نشان خورشید در بالای تخت، به تخت خورشید معروف شد.

از سال ۱۲۲۴ قمری، از نخستین شب ازدواج فتح علی شاه با «طاووس تاج الدوله» (که نه ساله بود) بر روی این تخت، تخت به نام وی، تخت طاووس نامیده شد. این تخت هم اکنون در موزه جواهرات ملی ایران است.

بنابراین این تخت با تخت طاووسی که نادرشاه افشار به همراه جواهرات کوه نور و دریای نور از نبرد هندوستان با خود به ایران آورد تفاوت دارد. تخت طاووس نادر با مرگ وی توسط غارتگران تخریب و به یغما برده شد.

جلوس ناصرالدین شاه بر روی تخت طاووس قاجاری

کمی در مورد تخت طاووس یا تخت خورشید :

روی این تخت پادشاهی جلوس می کرده که تاریخ نگاران او را با ریش بلند و حرمسرای پرجمعیتش به حافظه جمعی ما سپرده اند. تختی که در گنجینه بزرگ خزانه جواهرات ملی ایران، کنار سایر عتیقه های گرانقیمت این موزه خودنمایی می کنند. از تخت طاووس صحبت می کنیم؛ این یک تخت واقعی است و نه تنها اسم قدیمی خیابانی در تهران... تختی که بیش از هر تخت دیگری در تاریخ برای آن قصاید و ابیات سروده شده است.

شاید شما خبر نداشته باشید، اما روی این تخت پادشاهی کسی جلوس می کرد که تاریخ نگاران او را با ریش بلند و حرمسرای پرجمعیت اش به حافظه تاریخ سپرده اند.

از تخت طاووس صحبت می کنیم. این یک تخت واقعی است، نه خیابانی در تهران. تخت طاووس اثری است که قصاید و ابیات فراوانی درباره آن سروده شده است.

آقامحمدخان پس از برچیدن دستگاه ملوک الطوایفی که بعد از قتل نادرشاه در سراسر ایران حکم فرما شده بود و وحدتی در قسمت های مختلف ایران ایجاد کرد و فکر جلوس بر سلطنت ایران و انجام مراسم تاج گذاری افتاده و با اینکه جواهرات زیادی داشت، تختی برای تاج گذاری در اختیار نداشت و آنچه جمع کرده بود، تعدادی نگین های جواهر، اشیا و... بود.

برای قرار دادن تاجی بر سر، دستور داد تا کلاهی ساده برای جلوس بر تخت و مراسمی ساده ترتیب دهند، اما بعد از آقا محمدخان، جانشین او فتحعلی شاه که بسیار علاقه مند به تجملات و اسباب و آلات پادشاهی بود،

3 سال بعد از آغاز پادشاهی، ترتیب تاج و تخت شایسته شاهنشاه ایران را داد و به فرمان وی سال 1216 ه.ق تختی عظیم و مجلل به یاری نظام الدوله خان اصفهانی (پادشاه اصفهان) با جواهر و طلای موجود در خزانه ساخته شد و به مناسبت نقش خورشیدی که در بالای تخت قرار گرفته بود، به نام تخت خورشید معروف شد.

تخت خورشید، از طلای احمر و زرناب، مروارید و زمرد و طول 5/3 متر (سه ذرع) و عرض 5/2 متر (دو ذرع ونیم) و با سلیقه مستقیم آن ساخته شده بود.

تخت را به آسمان و خورشیدش را به آفتاب تشبیه کرده اند، آن زمان یک صد هزارتومان (در آن زمان) برای ساختش هزینه شد.

تخت خورشید سال ها به این نام بود، تا این که فتحعلی شاه با طاووس تاج الدوله ازدواج کرد و از همان زمان، به خاطر نام او تخت خورشید به «تخت طاووس» مشهور شد.

خیلی از ایرانیان فکر می کردند که این همان تخت طاووس هند است، اما با مقایسه و توصیفی که تاورنیه از تخت طاووس کرده و با شواهد موجود ثابت شد که این ادعا اشتباه است و برای اطمینان بیشتر با ناصرالدین شاه مشورت کرد و به این نتیجه رسید که تخت طاووس به دستور فتحعلی شاه ساخته شده و نام همسرش طاووس خانم روی آن گذاشته شده. سال ها بعد ناصرالدین شاه که به جواهرات سلطنتی علاقه داشت، دستور داد تا تخت را تعمیر کرده و تغییرات کوچکی در ظاهر آن بدهند.

همان طور که گفتیم، یکی از ویژگی های جالب توجه تخت طاووس، اشعاری است که در کتیبه اطراف آن حک شده. این شعرها به زیبایی و به خط نستعلیق و با مینای لاجوردی حکاکی شده و چشم هر بیننده ای را به خود خیره می کند.

تخت طاووس تا سال 1360 در تالار کاخ گلستان نگهداری می شد، اما در حال حاضر و از 17 شهریور 1360 به خزانه جواهرات ملی (بانک مرکزی) انتقال پیدا کرده و در آنجا نگهداری می شود.